NOORDWESTER – LICHTENBURG – Nie ‘n enkele Noordwes-munisipaliteit het ‘n skoon ouditverslag vir die 2022/23-boekjaar bekom nie, net soos inwoners regoor die provinsie sukkel om toegang tot skoon drinkwater te kry.
Aan die einde van die 2022/23-boekjaar het Noordwes-munisipaliteite R160 miljoen se voorwaardelike toelaagbefondsing aan die nasionale tesourie teruggegee wat bedoel is vir die instandhouding en verbetering van waterinfrastruktuur. Agt munisipaliteite het meer as R300 miljoen se finansiële verliese aangeteken weens waterlekkasies ten bedrae van meer as 35% van alle gesuiwerde pypwater.
Die ouditeur-generaal (OG) het gister die gekonsolideerde algemene verslag oor oudituitkomste van plaaslike regering in die parlement ter tafel gelê. Alhoewel daar ‘n mate van verbetering in oudituitkomste was, is die realiteit dat ons nie die verbeterde oudituitkomste aan verbeterde dienslewering kan koppel nie, en sodoende slegs ‘n verbetering in verslagdoening kan aanteken en nie in die lewering van dienste nie.
Dit blyk dat Noordwes se provinsiale tesourie se ingrypings vrugte afwerp, met die hulp van die provinsiale departement van samewerkende regering. Of hierdie ingrypings volhoubaar is, moet egter nog gesien word. Ons bevraagteken die langtermynimpak van hierdie ingrypings as in ag geneem word dat Noordwes-munisipaliteite meer as R214 miljoen aan konsultante bestee het om finansiële jaarstate vir die jaar onder oorsig saam te stel.
Die ANC se kaderontplooiingsbeleid het hom kom byt. Die opstand tussen munisipale amptenare en ANC-ampsdraers ondermyn steeds bestuur en dienslewering, veral in die Mamusa-, Tswaing- en Kagisano-Molopo plaaslike munisipaliteite. Inwoners in Tswaing en Kagisano-Molopo is die afgelope paar weke losprys gehou weens die opstand tussen munisipale amptenare en ANC-politici. Noordwes se munisipaliteite het kumulatief R3,45 miljard se onreëlmatige uitgawes aangeteken, terwyl ongemagtigde uitgawes meer as R2,45 miljard beloop het en R571 miljoen weens verkwistende uitgawes verlore gegaan het.
Die kollektiewe Noordwes-grootmaat Eskom-skuld staan op meer as R3,05 miljard, en nog R2,54 miljard word aan waterrade geskuld.
Die Ditsobotla Plaaslike Munisipaliteit het vir die tweede agtereenvolgende jaar versuim om sy finansiële jaarstate in te dien. Die OG het aangedui dat die provinsiale tesourie besig is om te verseker dat hierdie finansiële state teen 30 Augustus 2024 ingedien word. Die DA verwag nog ‘n gruwelverhaal van plundering en korrupsie hier sedert die munisipaliteit heeltemal in duie gestort het.
Dit is duidelik in die OG se verslag dat die ANC se poging om plaaslike bestuur en gehalte basiese dienslewering te verbeter, nie heelhartig aangepak word nie. Amptenare word steeds aangestel op grond van wie hulle weet en nie wat hulle weet nie. Gevolgsbestuur teenoor aanspreeklikheid word steeds nie geïmplementeer nie, en geld wat dienslewering moet verbeter, gaan verlore weens bedrog, korrupsie en onbevoegdheid.
Met die 2026 plaaslike regeringsverkiesing op die horison, is die tyd besig om uit te loop vir die ANC om plaaslike munisipaliteite in Noordwes te regeer. Die DA se plaaslike regerings staan ver bo die swak prestasie van die ANC, die verkryging van 20 skoon munisipale oudits en die uitbreiding van gehalte basiese dienslewering aan almal.
