GEMSBOK-UPINGTON: ‘n Nuwe spesie van Dwerggeitjies (Goggia: Gekkonidae) is deur ‘n span van vier navorsers in die Noord-Kaap ontdek.
Suid-Afrika se nuutste reptiel is die Gravel Pygmy Gecko (Goggia sabula sp. nov.), wat die eerste keer in Desember 2020 deur Courtney Hundermark opgemerk is - terwyl hy na reptiele aan die voet van ‘n rotsagtige koppie gesoek het.
Destyds het hy dit erken as ‘n lid van die genus Goggia (dwergblaar-geitjies), maar het opgemerk dat dit niks soos die enigste bekende spesie uit daardie gebied lyk nie.
Hundermark het vandeesweek in ’n plasing op die Facebook-blad Southern African Butterflies, Bugs, Bees en ander klein goedjies meer oor die vonds gedeel.
Nege maande ná die aanvanklike waarneming het hy saam met Luke Kemp na dieselfde afgeleë gebied teruggekeer. “Destyds het dit soos ‘n lang skoot gevoel,” het hy geskryf. “Maar ná ’n paar uur van ywerige winde en lopende neuse, het ons daarin geslaag om ses individue waar te neem wat tussen die rotse beweeg.”
Kort ná die waarneming het Chad Keates die genetiese materiaal ontleed, terwyl Werner Conradie op morfologiese eienskappe gefokus het. “Saam, na baie moeite, is ons uiters trots om Suid-Afrika se nuutste reptiel – en die 11de lid van sy genus – die Gravel Pygmy Gecko aan te bied,” het Hundermark aangekondig.
Die Independent het Woensdag met Keates, ‘n Suid-Afrikaanse herpetoloog gebaseer aan die Universiteit van Florida, gepraat.
Hy het gesê dat Hundermark en Kemp ‘n afgeleë streek genaamd Klein Pella verken het toe hulle die geitjie teëgekom het.
Hulle het dadelik opgemerk dit lyk ‘n bietjie anders, en het daarin geslaag om foto’s te neem en ‘n paar monsters te versamel.
“Ons het besluit om ‘n bietjie genetika uit te voer, en dit het baie duidelik geword dat hierdie dinge verskillend is,” het Keates gesê. “Hulle is nou verwant aan ander gekko’s in die omgewing, maar hulle is hul eie ding.”
Tot dusver is die spesie net op daardie spesifieke plek gevind, maar navorsers vermoed dit kan ook in ander droë streke soos suidelike Namibië voorkom.
“Hierdie geitjies is baie klein - daarom word hulle dwerggeitjies genoem,” het Keates verduidelik. “Hulle is van die kleinste gekko’s wat jy sal vind, gemiddeld ongeveer 6 tot 7 cm in totale lengte, insluitend die stert.”
Die meeste geitjies in hierdie genus word in Suid-Afrika aangetref, en hulle staan ook informeel bekend as blaartoongeitjies vanweë die kenmerkende vorm van hul tone.
“Wat hulle onderskei, is die blaarvormige tone - hulle het ‘n enkele paar reghoekige terminale skanderings wat soos klein blare lyk en voel. As jy ‘n klein geitjie gesien het en wou weet of dit aan hierdie genus behoort, sal die vorm van die tone en voete jou eerste leidraad wees.”
Wetenskaplikes het slegs ‘n beperkte begrip van hierdie spesie se verspreiding, aangesien dit net op een rotsagtige uitloper gevind is.
Op grond van ruimtelike verspreidingskartering glo hulle egter dat dit tot in die suide van Namibië kan strek en moontlik meer wydverspreid kan wees as wat aanvanklik gedink is.
“Op die oomblik weet ons nie hoe volop hulle is nie,” het Keates gesê. “Maar as ons gaan na wat ons van ander Goggia-spesies weet, is hulle geneig om plaaslik volop te wees waar hulle ook al gevind word. Hierdie gekko’s is so klein dat hulle krake en skeure kan ontgin waartoe ander diere nie toegang het nie. Hulle leef onder rotse en in hierdie rotsagtige landskappe kan hulle nogal volop wees. Jy moet net weet waar om te kyk,” het hy gesê.
Reptiele wat in sulke omgewings woon, veral geitjies, het dikwels vetsterte – letterlike energie-store. “Die teorie is dat hulle daardie vetterige neerslae gebruik om gedurende maer tye te oorleef,” het Keates gesê. “Hulle drink nie baie water nie, maar kry die meeste van hul vog uit hul prooi. En met hul lae metabolisme hoef hulle nie naastenby soveel te eet of drink soos soogdiere nie.”
Alhoewel klein, speel die Gravel Pygmy Gecko ‘n deurslaggewende rol in die ekosisteem, beide as ‘n roofdier van klein insekte en as prooi vir slange, groter akkedisse, spinnekoppe, skerpioene en klein soogdiere.
Keates het gesê die Noord-Kaap word wêreldwyd erken as ‘n biodiversiteit-brandpunt vir gekko’s, met van die hoogste gekko-diversiteit op enige plek in die wêreld.
Nege uit tien spesies in hierdie spesifieke genus is endemies aan Suid-Afrika.
Hy het gesê herpetoloë en natuurlewe-entoesiaste reis gereeld hierheen om hierdie ryk biodiversiteit te bestudeer.
Geitjies is ‘n soort akkedis wat heeltemal onskadelik vir mense is en word dikwels in huise verwelkom vir hul plaagbeheer voordele.
